Alimentación
A compra dun produto ou doutro non é un acto baleiro de contido, senón que leva implícitas
repercusións de moi diversos tipos. Cada vez que compramos un alimento debemos reflexionar sobre estas
cuestións e tratar de consumir dunha forma o máis responsable posible. Os aspectos máis importantes que
cómpre ter en conta son como foi producido o produto (qué substancias se empregaron na súa
produción), se é de temporada ou non, de onde procede, se sufriu moito procesamento e como está
embalado.
Os alimentos que consumimos todos os días están cheos de produtos químicos. Por un lado, están
os residuos tóxicos que proveñen do proceso de produción (antibióticos e hormonas, praguicidas,
herbicidas, fertilizantes de síntese, etc.). Por outro lado, atopamos coadxuvantes tecnolóxicos: espesantes,
xelificantes, humectantes, emulxentes, antiamazocantes, modificadores de textura… E tamén é frecuente
que os alimentos de consumo diario conteñan saborizantes e aromatizantes, colorantes, edulcorantes, antioxidantes,
estabilizantes, mantedores do pH, etc.
Todas estas substancias teñen efectos negativos sobre o corpo humano — ademais da perda obvia de calidade dos
alimentos— como a acumulación de compostos orgánicos persistentes nos tecidos graxos, alteracións
no sistema inmunolóxico e reprodutor, etc. Mais non só debemos ter en conta os efectos sobre os nosos corpos,
senón tamén sobre o medio, xa que estas substancias provocan contaminación das augas e da atmosfera,
desequilibran os ecosistemas e levan a unha perda de biodiversidade e a un empobrecemento dos solos derivado do intento de
aumentar a produtividade.
O uso indiscriminado de praguicidas reduce a biodiversidade, posto que eliminan grandes cantidades de insectos, aves e
outros animais predadores e crean condicións para a aparición de novas pragas ou da mesma con maior nivel de
virulencia ao desenvolvérense as formas resistentes.
Ademais, é cada vez máis frecuente producir alimentos fóra da temporada, é dicir, nun momento
en que, por razóns de temperatura, irradiación solar, humidade, etc. eses alimentos non se darían de
forma natural. Para facer posible a súa produción hai que recorrer a estratexias que reproduzan as devanditas
condicións, de forma que non só se bota man de infraestruturas máis complexas e substancias de
síntese (pesticidas, fertilizantes artificiais, etc.) para poder levar a cabo a produción, senón que
ademais se obteñen produtos finais con propiedades nutritivas, cheiro e sabor que pouco teñen que ver cun
alimento producido cando lle corresponde. As infraestruturas empregadas (invernadoiros con sistemas de regadío,
control, iluminación, etc.) levan un gasto enerxético asociado, e ademais a fabricación dos
agroquímicos e outras substancias de síntese precisan desa mesma enerxía para poder ser producidos.
Os produtos ecolóxicos garanten un impacto mínimo no medio e unha máxima calidade nutricional do
produto, xa que na agricultura e gandaría ecolóxica se controla a produción ao longo de todo o ciclo de
vida, garantindo que non se empregaron nin aditivos sintéticos, nin pesticidas, nin transxénicos, nin
antibióticos, etc; quer dicir, evitouse o emprego de substancias que poidan resultar prexudiciais para o ambiente e
para a saúde das persoas. Ademais, a gandaría ecolóxica garante que os animais foron criados con espazo
suficiente para a súa mobilidade, con acceso á auga e a espazos abertos, e que foron transportados en boas
condicións para o animal. Este sistema de produción leva implícito un aforro de enerxía e unha
utilización mínima dos recursos.
Ademais de como estean producidos os alimentos, a súa procedencia tamén é importante. Cada vez
é mais frecuente nas nosas tendas e froitarías atopar mazás de Costa Rica, espárragos do
Perú, lentellas de América do Norte... Son produtos que se poden cultivar perfectamente na nosa terra, mais que
ao producirse en certos territorios en forma de monocultivos masivos, baixo unhas condicións de
sobreexplotación da terra e das persoas que levan a cabo a produción, alcanzan prezos máis baixos que os
produtos locais. Tras o seu cultivo, estes alimentos deben ser distribuídos dunha parte do mundo a outra, o cal trae
consigo un importante gasto enerxético.
Por outro lado, cada vez vivimos con máis présa, dedicándolle o menor tempo e esforzo posible
á nosa alimentación. Isto (xunto cun labor publicitario moi persistente) explica o éxito das comidas
precociñadas, dos alimentos tan procesados que con só quentalos xa están listos para comer. Na
elaboración destes alimentos utilízanse numerosos aditivos que aseguran a súa aparencia, sabor e
conservación. Aditivos que son, na súa maioría, prexudiciais para o medio cando son producidos e para a
saúde cando son consumidos. Ademais, canto mais elaborado é un produto, máis enerxía se empregou
no seu proceso de elaboración. Así, o máis adecuado é adquirir os produtos máis
básicos posibles e a partir de aí elaborar nós mesmos a comida ao noso gusto.
Galletas en paquetes individuais, que a súa vez están nunha caixa de cartón, que a súa vez ten
un envoltorio de plástico ao redor. Botellas de auga pequenas compradas a diario; botes de marmelada e manteiga dun
só uso; froita ou legumes en bandexas de polistireno; bombóns con plástico ao redor, postos nunha
bandexa de plástico no interior dunha caixa de cartón que á súa vez ten plástico ao
redor... E un longo etcétera. Consumimos alimentos sobreenvasados a diario sen nin sequera darnos de conta, e o peor
é que son totalmente prescindibles. Pechando ben o paquete non se resecan os alimentos que ten dentro (non fai falla
unha embalaxe individual) e pódense transportar en caixiñas de plástico ou metal (friameiras), sen
necesidade de que estean en bolsas individuais ou de que os envolvamos en papel de prata ou celofán de
plástico. Temos que ter en conta que para fabricar todas esas embalaxes fai falta moitísima enerxía,
ademais de auga e materia prima, enerxía que se podería reducir limitándose a unha embalaxe
mínima.
Para fabricar unha tonelada de envases de plástico ou dúas toneladas de envases de tetrabrik fai falta unha
tonelada de petróleo. (http://www.consumoresponsable.org).